اَلْبَطَرُ یَسْلُبُ اَلنِّعْمَةَ وَ یَجْلِبُ اَلنِّقْمَةَ

حدیث : 2216 • صفحه : 129   دانلود تصویر   |   دانلود پی ان جی

ترجمه کلمه به کلمه :

• اَلْبَطَرُ : سرمستی ، ناس‍پاسی
• یَسْلُبُ : سلب می‌کند ، می‌رباید
• اَلنِّعْمَهَ : نعمت را
• وَ یَجْلِبُ : و جلب می‌کند ، و می‌آورد
• اَلنِّقْمَهَ : کیفر، انتقام ، ناخوشایندی

این حدیث حکیمانه به یکی از عمیق‌ترین اصولِ اخلاقی و اجتماعی در برخورد با مواهب الهی اشاره دارد . این عبارت کوتاه ، یک قاعده‌ی علت و معلولی را بیان می‌کند که پیامدهای سوء استفاده و ناسپاسی از نعمت‌ها را به روشنی ترسیم می‌نماید .

مفهوم « بَطَر »

واژه‌ی «البَطَر» صرفاً به معنای شادی و خوشحالی نیست ، بلکه حالتی از سرمستی ، غرور ، و طغیانگری است که به دنبال فراوانی نعمت و رفاه حاصل می‌شود . “بطر” عبارت است از ناسپاسی در برابر دهنده نعمت (خداوند) ، غفلت از منشأ روزی ، و خودبزرگ‌بینی که فرد را وادار به اسراف ، تبذیر ، و تحقیر دیگران می‌کند . فرد بَطِر ، نعمت را به جای وسیله‌ای برای قرب الهی و خدمت به خلق ، به ابزاری برای فخرفروشی و تکبر تبدیل می‌کند .

پیامدهای دوگانه «بطر»

حدیث شریف دو نتیجه‌ی قطعی و پیاپی را برای این رذیله اخلاقی برمی‌شمرد :

۱. سلب نعمت ( یَسْلُبُ اَلنِّعْمَهَ ) :

نخستین پیامد ناسپاسی ، زوال و نابودی خود نعمت است . نعمت‌ها همگی مشروط به شکر و قدردانی هستند . هنگامی که فرد در اوج توانمندی یا رفاه ، مغرور شده و از وظایف اخلاقی و دینی خود غافل می‌شود ، شرایط حفظ آن نعمت را از بین می‌برد . این سلب ممکن است به شکل‌های مادی (از دست دادن مال ، مقام یا سلامتی) یا معنوی (گرفتن برکت و آرامش از زندگی) رخ دهد . در واقع ، خودخواهی و بی‌مبالاتی ناشی از «بطر» ، زمینه‌های بقای نعمت را تضعیف می‌کند .

۲. جلب نقمت ( وَ یَجْلِبُ اَلنِّقْمَهَ ) :

پیامد دوم ، از دست دادن نعمت فراتر می‌رود و ورود به وادی کیفر و عذاب است . «النِّقمَه» به معنای ناخوشایندی ، انتقام و مجازات است . کسی که نعمت را کفران کند ، نه تنها آن را از دست می‌دهد ، بلکه خشم و غضب الهی یا ناگواری‌های دنیوی را به خود جلب می‌کند . این امر نشان می‌دهد که سرمستی و غرور در برابر نعمت ، صرفاً یک اشتباه فردی نیست ، بلکه یک انحراف بزرگ است که نظام اخلاقی عالم را خدشه‌دار کرده و مستحق مجازات است .

در نتیجه :

این حدیث یک اصل کلیدی را در زندگی مؤمنانه آموزش می‌دهد : رمز جاودانگی و افزایش نعمت ، تواضع و شکرگزاری (شُکرُ النِّعمَه) است ، در حالی که مسیر انحطاط و هلاکت ، غرور و سرمستی (البَطَر) می‌باشد . حفظ نعمت‌ها نه با زرنگی یا قدرت فردی ، بلکه با اعتراف قلبی و عملی به منشأ آن و استفاده صحیح از آن در مسیر رضای الهی محقق می‌گردد .