اَلْبَلاَغَةُ أَنْ تُجِیبَ فَلاَ تُبْطِی وَ تُصِیبَ فَلاَ تُخْطِی

حدیث : 2150 • صفحه : 124   دانلود تصویر   |   دانلود پی ان جی

ترجمه کلمه به کلمه :

• اَلْبَلاَغَهُ : بلاغت ، شیوایی ، رسا بودن کلام
• أَنْ : که ، اینکه
• تُجِیبَ : پاسخ دهی ، جواب دهی
• فَلاَ : پس نه ، در نتیجه نه
• تُبْطِی : درنگ کنی ، کُندی کنی
• وَ تُصِیبَ : و به هدف زنی ، و درست گویی ، و به صواب روی
• فَلاَ : پس نه ، در نتیجه نه
• تُخْطِی : خطا کنی ، اشتباه کنی

ماهیت حقیقی بلاغت ؛ تلاقی سرعت و صواب

حدیث شریف “اَلْبَلاَغَهُ أَنْ تُجِیبَ فَلاَ تُبْطِی وَ تُصِیبَ فَلاَ تُخْطِی” از عمیق‌ترین تعاریف ارائه شده درباره مفهوم بلاغت ( رسایی و شیوایی کلام ) است . این تعریف ، دیدگاه عمومی که بلاغت را صرفاً در حُسن بیان و آرایه‌های ادبی می‌بیند ، فراتر برده و آن را به دو رکن اساسی در عمل و اندیشه گره می‌زند : سرعت عمل و دقت نظر .

پاسخ‌دهی بدون تأخیر ( تُجِیبَ فَلاَ تُبْطِی ) :

بخش اول حدیث ، عنصر زمان را به عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از بلاغت معرفی می‌کند . پاسخ‌دهی سریع نه تنها نشان‌دهنده هوش سرشار و حضور ذهن شخص بلیغ است ، بلکه ارزش عملی و تأثیر کلام را نیز افزایش می‌دهد . در بسیاری از موقعیت‌ها ، به‌ویژه در تصمیم‌گیری‌های مهم یا مناظرات ، پاسخی که با تأخیر همراه باشد ، حتی اگر صحیح باشد ، تأثیر خود را از دست می‌دهد . این سرعت ، نمادی از آمادگی فکری ، سازماندهی دانش و قدرت استنتاج فوری است که شایسته یک فرد بلیغ است .

اصابت به هدف بدون خطا ( تُصِیبَ فَلاَ تُخْطِی ) :

بخش دوم ، بر کیفیت و محتوای پاسخ تأکید دارد . بلاغت تنها در زود گفتن نیست ، بلکه در درست گفتن است . صواب و دقت در پاسخ ، حاکی از عمق علم ، فهم دقیق مسئله و قدرت تمییز میان حق و باطل است . اگر پاسخی سریع باشد اما ناصواب ، فاقد ارزش بلاغت حقیقی است و اگرچه ممکن است شنونده را لحظه‌ای مجذوب کند ، اما در نهایت منجر به گمراهی می‌شود . شیوایی و رسایی راستین ، آن است که پاسخ به حقیقت امر اصابت کند و از هر گونه خطا و اشتباهی به دور باشد .

در نتیجه‌ :

این حدیث معیار دوگانه‌ای برای سنجش بلاغت معرفی می‌کند ؛ یک فرد زمانی شایسته این صفت است که بتواند میان سرعت ارائه (که نشانگر ذهن آماده است) و درستی محتوا (که نشانگر دانش عمیق است) ، تعادل برقرار کند . بلاغت حقیقی ، تلاقی کامل میان “حُسن پاسخ” و “حُسن زمان‌بندی” است . این تعریف یک الگوی جامع و عملی به شمار می‌آید .